Kαφές: Ένα παρεξηγημένο ρόφημα που άλλαξε τα επιστημονικά δεδομένα με την πάροδο των ετών
Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια και να διεξαχθούν ακόμη περισσότερες μελέτες έως ότου ο καφές θα κατακτούσε την “εμπιστοσύνη” της επιστημονικής κοινότητας αλλά και των καταναλωτών ως ένα ρόφημα που προάγει την υγεία.
Ο αριθμός των ερευνητικών εργασιών που έχουν διεξαχθεί για το συγκεκριμένο ρόφημα, ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία, ήταν εξωπραγματικός. Μια πρόσφατη ανάλυση για τη σύνδεση της πρόσληψης καφέ και της ισχαιμικής καρδιακής νόσου (IHD) διαπιστώνει ότι τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, η σχέση μεταξύ των δύο έχει πραγματικά αντιστραφεί, από θετική συσχέτιση (ήτοι κακός αντίκτυπος στην καρδιά) σε αρνητική (καλός αντίκτυπος στην καρδιά).
Πρώιμες μελέτες που παρουσιάστηκαν στο Scientific Reports, επιχείρησαν να εξετάσουν τη σύνδεση μεταξύ του καφέ και της IHD (ισχαιμική καρδιακή πάθηση) -πρόκειται για έρευνες που πραγματοποιήθηκαν πριν από το 1990 και διαπίστωναν ότι ο καφές ενέτεινε τον κίνδυνο ισχαιμικού επεισοδίου. Η κατανάλωση περισσότερου καφέ αποδείχθηκε τότε ότι σχετιζόταν με υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης IHD. Ωστόσο, καθώς νέες μελέτες διεξήχθησαν μεταξύ 1990 και 2008, τα ευρήματα άρχισαν να αλλάζουν (από θετική συσχέτιση σε μηδενική). Πιο πρόσφατα, ήδη από το 2011, οι μελέτες παρατήρησης άρχισαν να καταδεικνύουν μια διαφορετική εικόνα, ότι ο καφές δηλαδή, δρα προληπτικά έναντι της IHD. Για να κατανοήσουν πώς αυτός ο σύνδεσμος έχει αλλάξει με την πάροδο του χρόνου, οι συγγραφείς της πιο πρόσφατης ανάλυσης «διεξήγαγαν μια διαχρονική οικολογική μελέτη χρησιμοποιώντας μια διεθνή βάση δεδομένων με πολλαπλά συνεκτικά αρχεία».
Για το σκοπό αυτό, εξέτασαν την κατά κεφαλήν πρόσληψη καφέ καθώς και τα ποσοστά θνησιμότητας από IHD σε 147 χώρες – η καθεμία με πληθυσμό άνω του ενός εκατομμυρίου – μεταξύ 1990 και 2018. Μετά τον υπολογισμό των συν-μεταβλητών, όπως το ΑΕΠ μιας χώρας, ο ρυθμός γήρανσης (το ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 65 ετών και άνω), η ενεργειακή πρόσληψη μέσω τροφής, η μέση κατανάλωση αλκοόλ, τα ποσοστά καπνίσματος και ο μέσος όρος σωματικής δραστηριότητας, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι παγκοσμίως, η κατανάλωση καφέ δείχνει να αυξάνεται, ενώ αντίθετα, η συχνότητα εμφάνισης IHD έχει μειωθεί. Κατά την περαιτέρω ανάλυση των δεδομένων και ομαδοποιώντας τις χώρες σε «υπερπεριοχές» (Νότια Ασία, Λατινική Αμερική και Καραϊβική, Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή, Κεντρική Ευρώπη, Ανατολική Ευρώπη και Κεντρική Ασία κ.λπ.), τα ευρήματα εξακολουθούν να είναι παρόμοια: Διαπιστώθηκε εν γένει, ότι η κατανάλωση καφέ αυξάνεται, ενώ η IHD μειώνεται.
Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει ένα: Πώς ο καφές αξιολογήθηκε αρχικά ως “θετικός” όσον αφορά τον (κακό) αντίκτυπό του στην IHD; Επί της ουσίας, το ρόφημα δεν έχει αλλάξει, πέραν της βελτίωσης της συνολικής ποιότητάς του, χάρη στους specialty coffees. Οι επιστήμονες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι μελέτες που κυκλοφόρησαν πριν από το 1990, το σημείο καμπής μεταξύ θετικών και αρνητικών συσχετισμών, μπορεί να οφείλονται σε «διαφορετικούς κινδύνους ανάλογα με τον τρόπο παρασκευής του καφέ αλλά και στη σύγχυση που προκάλεσε το κάπνισμα».
Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι οι έρευνες στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στις αρχές της δεκαετίας του ’90 αποκάλυπταν διαφορετικά οφέλη για την υγεία ανέμεσα στον αφιλτράριστο καφέ και τον φιλτραρισμένο με χάρτινο φίλτρο. Ως συνέπεια, υπήρξε τότε μια στροφή προς το πιο υγιεινό, χάρτινο φίλτρο. Όσον αφορά το κάπνισμα, οι συγγραφείς σημειώνουν ότι υπήρχε ένας «ισχυρός δεσμός» μεταξύ της κατανάλωσης καφέ και του καπνίσματος και για τον λόγο αυτό οι παλαιότερες έρευνες ίσως να μην είχαν προβεί στον διαχωρισμό αυτών των δύο διαφορετικών προϊόντων έτσι ώστε να διαλευκανθεί ποιος ήταν ο “κύριος ύποπτος” για την IHD (σ.σ. που όπως αποδείχθηκε ήταν το κάπνισμα).
