H κουλτούρα του καφέ στην Αθήνα του 1926
Μια εντυπωσιακή εικόνα στην Πλατεία Συντάγματος της Αθήνας που προφανώς τραβήχτηκε αργά το πρωί του καλοκαιριού του 1926 επανήλθε πρόσφατα στην επιφάνεια, αυτή τη φορά στην έγχρωμη εκδοχή της.
Η εικόνα, την οποία επιμελήθηκε ο Χρήστος Καπλάνης, τραβήχτηκε σε μια εποχή που η Ελλάδα βρισκόταν ακόμα σε αναταραχή έπειτα από τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Η φωτογραφία ήταν η αφορμή για πλήθος σχολίων από χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίοι επικεντρώθηκαν σε δύο βασικά πράγματα που ξεχωρίζουν: Tο πρώτο αφορά τον ενδυματολογικό κώδικα εκείνη την εποχή που ήταν σαφώς πιο επίσημος και κομψός. Σχεδόν όλοι οι άντρες που κάθονται στην πλατεία Συντάγματος και πίνουν τον καφέ τους φορούν όμορφα ραμμένα κοστούμια. Το δεύτερο αξιοπρόσεκτο σημείο είναι ότι μόλις λίγες γυναίκες μεταξύ των εκατοντάδων ανδρών.
Επρόκειτο για μια εποχή πολύ πριν από την έναρξη της γυναικείας απελευθέρωσης στην Ελλάδα. Σε κάθε περίπτωση, είναι μια όμορφη φωτογραφία ενός χαμένου χρόνου στην Αθήνα, μια εποχή που η ζωή ήταν πολύ πιο αργή – και πολύ πιο κομψή. Την περίοδο αυτή η Αθήνα, καθώς και άλλες ελληνικές πόλεις, βρισκόταν αντιμέτωπη με πολλά κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα. Η ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1923 όταν υπογράφηκε η σχετική συνθήκη στη Λωζάνη της Ελβετίας, αφορούσε τουλάχιστον 1,6 εκατομμύρια ανθρώπους.
Παρά την εισροή προσφύγων και την πολιτική και κοινωνική αστάθεια, η γαστρονομία και η ψυχαγωγία, που είχαν ήδη αρχίσει να εξελίσσονται νωρίτερα, κατάφεραν να ανθίσουν περαιτέρω στα μέσα της δεκαετίας του 1920.
Αθήνα το 1926
Η ενσωμάτωση των προσφύγων του Πόντου και της Κωνσταντινούπολης έφερε καινοτόμες ιδέες σχετικά με τη γαστρονομία, την ψυχαγωγία και την κοινωνική απελευθέρωση των γυναικών. Παράλληλα, πολλές νέες τεχνολογικές ανακαλύψεις που άλλαξαν την καθημερινότητα των Ελλήνων εισήχθησαν και στην κοινωνία. Αυτές περιελάμβαναν έννοιες όπως η ηλεκτρική ενέργεια και οι οικιακές συσκευές καθώς και το τηλέφωνο, το αυτοκίνητο και ο κινηματογράφος. Αυτές οι καινοτομίες στην ελληνική κοινωνία ανέβασαν το βιοτικό επίπεδο στη χώρα και επηρέασαν τον τρόπο ζωής, τις συνήθειες και τα έθιμα της σύγχρονης Ελλάδας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μέχρι το 1930 ο πληθυσμός της Αθήνας είχε αυξηθεί σε 811.428.
Η ιστορία της πλατείας Συντάγματος είναι κυριολεκτικά η σύγχρονη ιστορία της ίδιας της πόλης και το κεντρικό σημείο για τους επισκέπτες της ελληνικής πρωτεύουσας. Η πλατεία Συντάγματος —και πιο βόρεια— η πλατεία Ομονοίας, είναι απόλυτα συνυφασμένη με την ιστορία της πόλης και της Ελλάδας γενικότερα, από τη βασιλεία του Όθωνα (1832-1862) μέχρι σήμερα. Το Σύνταγμα ήταν πάντα η πλατεία περιπάτου της πόλης και ήταν το σημείο συγκέντρωσης της αφρόκρεμας της αθηναϊκής κοινωνίας στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, όπου ο κόσμος επισκέπτονταν τα καφενεία της περιοχής, αντάλασσαν απόψεις, ιδέες και στιγμιότυπα από την καθημερινότητάς τους.
Ήταν ένα τοπόσημο, όπου η κουλτούρα του καφέ αναπτύχθηκε και διογκώθηκε, μέσα σε ένα κλίμα ζωηρών διαλόγων και έντονης πολιτικοποίησης, σε μια εποχή που η Ελλάδα πάλευε να συνέλθει από το σοκ της καταστροφής που είχε προηγηθεί.
