Kαφές φίλτρου ή espresso;

Οι προτιμήσεις στον καφέ είναι θέμα πολιτισμού; Τι προτιμούν Ευρωπαίοι και Αμερικανοί.

Είναι ευρέως γνωστό πως οι αγορές καφέ στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη είναι πολύ διαφορετικές. Όμως και οι δύο αυτές περιοχές του κόσμου εισάγουν και καταναλώνουν τεράστια ποσότητα καφέ. Τα επίπεδα κατανάλωσης για το 2019/20 δείχνουν ότι οι Ευρωπαίοι κατανάλωσαν την περίοδο αυτή περίπου 2,7 δισεκατομμύρια κιλά, ενώ οι ΗΠΑ περίπου 1,7 δισ. Οι ποσότητες αυτές καθιστούν τις ΗΠΑ και την Ευρώπη ισχυρές αγορές, καθώς αντιπροσωπεύουν το 40% της συνολικής κατανάλωσης καφέ στον πλανήτη. Παρά τους τεράστιους αριθμούς, η κουλτούρα του καφέ είναι θεμελιωδώς διαφορετική στις εν λόγω δύο περιοχές. Μεταξύ πολλών άλλων, μια από τις βασικότερες διαφορές είναι ότι οι ΗΠΑ έχουν μια ιστορική σχέση με τον καφέ φίλτρου, ενώ ο espresso βρίσκεται στην καρδιά της ευρωπαϊκής κουλτούρας του καφέ.

Οι ειδικοί του καφέ Agnieszka Rojewska, παγκόσμια πρωταθλήτρια Barista το 2018, Sara Reyes Ziman, ιδιοκτήτρια του MillCross Coffee Roasters, και Umeko Motoyoshim, Q grader και συνιδρυτής του umeshiso.com ανέλυσαν τις διαφορές που παρατηρούνται στην κουλτούρα καφέ σε ΗΠΑ και Ευρώπη.

Ιστορία

Ο καφές έφτασε στην Ευρώπη στις αρχές του 17ου αιώνα. Χρειάστηκαν μόνο μερικές δεκαετίες για να αυξηθεί η κατανάλωσή του και ακολούθως να μεταφερθεί με αποικιακά πλοία στις ΗΠΑ, αργότερα την ίδια περίοδο. Ωστόσο, ο καφές έγινε πραγματικά δημοφιλής εκεί μετά το Boston Tea Party, μια διαμαρτυρία ενάντια στη βρετανική κυβέρνηση που επέβαλε φόρο τσαγιού στις αμερικανικές αποικίες της.

Κατά τον 17ο, 18ο και 19ο αιώνα, το coffee house εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη την Ευρώπη και καθιερώθηκε ως ένας τόπος συνάντησης διανοουμένων. Ο πρώτος γνωστός πρόδρομος της μηχανής εσπρέσο κατοχυρώθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας στο Τορίνο από τον Angelo Moriondo το 1884, αλλά μόλις το 1901 δημιουργήθηκε η πρώτη «αληθινή» μηχανή εσπρέσο από τον Luigi Bezzera. Η μηχανή έκανε το ντεμπούτο της στην Έκθεση του Μιλάνου το 1906 και γρήγορα έγινε απίστευτα δημοφιλής. Η λέξη «εσπρέσο» έγινε μέρος του ιταλικού λεξικού τη δεκαετία του 1920 και εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα.

Στις ΗΠΑ, ο καφές αναπτύχθηκε διαφορετικά. Η πρώτη συσκευή διήθησης καφέ εφευρέθηκε από τον James H. Nason στις ΗΠΑ το 1865, υποδεικνύοντας μια πρώιμη σχέση με μια εντελώς διαφορετική μέθοδο παρασκευής. Στις αρχές του 1900, ο καφές έγινε εμπορεύσιμος και δημοφιλής από μάρκες όπως η Folgers και η Maxwell House. Ο Αμερικανός εφευρέτης Τζορτζ Ουάσιγκτον δημιούργησε έναν τρόπο επεξεργασίας και μαζικής παραγωγής στιγμιαίου καφέ το 1909, ενώ το ρόφημα έγινε πιο δημοφιλές μόλις τη δεκαετία του 1920, μετά την Ποτοαπαγόρευση. Ο καφές φίλτρου ή στάγδην εκτιμάται ότι εφευρέθηκε από τη Melitta Bentz στη Γερμανία το 1908. Ωστόσο, μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι δύο κύριες μέθοδοι παρασκευής στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ο καφές φίλτρου/στάγδην και η συσκευή διήθησης εστίας.

Λέγεται μάλιστα ότι οι Αμερικανοί στρατιώτες στην Ιταλία επινόησαν το americano κατά τη διάρκεια του πολέμου. Υποτίθεται ότι ο ιταλικός εσπρέσο ήταν πολύ δυνατός και πικρός γι ‘αυτούς και η αραίωση του με νερό τπαρέπεμπε στη γεύση του καφέ φίλτρου – κάτι που ίδιοι γνώριζαν καλύτερα. Σύμφωνα με τον Umeko: «Οι άνθρωποι άρχισαν πραγματικά να ενδιαφέρονται για τον καφέ μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν κυκλοφόρησαν εργαλεία όπως ο πίνακας ελέγχου παρασκευής τη δεκαετία του 1960». Ήταν επίσης περίπου εκείνη την εποχή που η Folgers και άλλες μεγάλες αμερικανικές μάρκες καφέ άρχισαν να διαφημίζονται πιο έντονα.

Το 1972 κυκλοφόρησε η πρώτη αυτόματη μηχανή drip για το σπίτι, η Mr. Coffee. Ως αποτέλεσμα, η εμφάνιση των ηλεκτρικών μηχανών καφέ φίλτρου έφερε επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο οι Αμερικανοί κατανάλωναν τον καφέ φίλτρου και διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στην καταναλωτική κουλτούρα που ζητούσε πλέον μεγαλύτερη ευκολία τόσο μέσα, όσο και έξω από το σπίτι.

Πολιτισμικές διαφορές

Υπάρχουν, φυσικά, τεράστιες πολιτισμικές διαφορές μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης που συνδέονται με αυτές τις διαφορετικές σχέσεις. Μία από τις σημαντικότερες διαφορές αφορά στην αμερικανική κουλτούρα που εστιάζει στην ευκολία και την προσβασιμότητα. Η ζωή στις ΗΠΑ, ειδικά σε μητροπολιτικές περιοχές όπως το Λος Άντζελες και η Νέα Υόρκη, απαιτεί πολύ γρήγορους ρυθμούς, με έμφαση στο φαγητό και το ποτό «εν κινήσει». Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, ότι η πρώτη καφετέρια drive-thru, η Motor Moka, ιδρύθηκε στις ΗΠΑ το 1990. Και ενώ η ευρωπαϊκή κουλτούρα επιτάσσει επίσης κάποιες αυτή την ανάγκη για ευκολία, υπάρχει μια διαφορά. Σε χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία, τα καφέ και τα εστιατόρια συχνά επικεντρώνονται στην παροχή μιας εμπειρίας, ενθαρρύνοντας τους πελάτες να καθίσουν και να απολαύσουν το φαγητό ή το ποτό τους χαλαρά.

Στις ΗΠΑ, ο καφές φίλτρου επιτρέπει στα coffee shops να προσφέρουν στους πελάτες ποιοτική γεύση, άνεση και ταχύτητα. Η MillCross εδρεύει στο Λος Άντζελες και η Sara αναφέρει ότι είναι πολύ εξοικειωμένη με αυτήν την κουλτούρα “on-the-go”. Σύμφωνα με την ίδια, ο καφές φίλτρου είναι δημοφιλής, ακριβώς επειδή προσφέρει αυτή την άμεση προσβασιμότητα. «Η κουλτούρα του καφέ στις ΗΠΑ έχει να κάνει με την ευκολία. Ο instant coffee είναι τρόπος ζωής εδώ και δεκαετίες», τονίζει η Sara. Παρά το γεγονός ότι «ο specialty coffee αλλάζει αυτές τις παλιές συνήθειες», λέει ότι «ο καφές φίλτρου είναι πιο ‘προσιτός’ σε έναν γρήγορο τρόπο ζωής» σε σύγκριση με τον εσπρέσο.

«Παρατηρούμε ότι ο εσπρέσσο καταναλώνεται περισσότερο στα coffee shos όταν οι άνθρωποι έχουν πραγματικά χρόνο για να καθίσουν», ανέφερε η Sara. Εκτός από την ευκολία που προσφέρει ο καφές φίλτρου τόσο στις καφετέριες όσο και στους πελάτες, είναι επίσης μια οικιακή ιεροτελεστία για πολλούς ανθρώπους στις ΗΠΑ» αναφέρει.

Στην Ευρώπη, η κουλτούρα του καφέ είναι διαφορετική. Η Agnieszka εξηγεί ότι αυτή η διαφορά είναι «πολύ πολιτισμική, [και συνδέεται με] τον τρόπο που τρώνε οι άνθρωποι αλλά και με το κλίμα». Ενώ ο εσπρέσο είναι πιο δημοφιλής σε όλη την Ευρώπη και γενικά θεωρείται ένα ρόφημα που απολαμβάνει κάποιος σε καφετέριες ή εσπρέσο μπαρ με φίλους, αυτό δεν συμβαίνει πάντα. Δεν είναι ασυνήθιστο σε αυτή την περιοχή να απολαύσετε έναν εσπρέσο στο τοπικό καφέ κατά τη διάρκεια ενός σύντομου διάλειμματος από τη δουλειά ή πριν από ένα ραντεβού ή μια συνάντηση. Δεν χρειάζεται να είναι πάντα μια ειδική περίσταση – είναι μέρος της ευρύτερης ζωής στην Ευρώπη.

Όπως αναφέρει ο Umeko: «Στις ΗΠΑ συνήθως δίνεται έμφαση στον καφέ στο σπίτι και στο γραφείο. Στην Ευρώπη, ωστόσο, βλέπουμε μια κουλτούρα έντονης απόλαυσης του καφέ στις καφετέριες».

Υπο-περιοχές και οι προτιμήσεις τους

Ωστόσο, είναι δύσκολο να μιλήσουμε για την ευρωπαϊκή κουλτούρα του καφέ στο σύνολό της. Υπάρχουν πολλές χώρες στην Ευρώπη που καταναλώνουν καφέ με διαφορετικούς τρόπους. Η Agnieszka αναφέρει για παράδειγμα, ότι «[στη Νότια Ευρώπη] οι άνθρωποι τρώνε συχνά μεγάλα δείπνα, οπότε μην πίνετε πολύ καφέ μετά το δείπνο». Σύμφωνα με την βραβευμένη barista, oι άνθρωποι συνηθίζουν να απολαμβάνουν κυρίως πιο “γρήγορα” ροφήματα, όπως εσπρέσο, macchiato, cortado ή ristretto. «Οι Νοτιοευρωπαίοι προτιμούν συνήθως τις έντονες γεύσεις» προσθέτει.

Στις χώρες της κεντρικής Ευρώπης και στο Ηνωμένο Βασίλειο, κατά την ίδια, οι άνθρωποι γενικά καταναλώνουν περισσότερα ροφήματα με βάση το γάλα (καπουτσίνο, lattes και flat whites). Από την άλλη, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης έχουν τις δικές τους εκδοχές «ροφημάτων με βάση το γάλα που περιέχουν κρέμα γάλακτος ή συμπυκνωμένο». Στη Σκανδιναβία, ωστόσο, ο εσπρέσο είναι λιγότερο δημοφιλής και η κουλτούρα του καφέ μοιάζει περισσότερο με τις ΗΠΑ.

Υπάρχουν επίσης διαφορές μεταξύ περιοχών στις ΗΠΑ. Σε πόλεις όπως το Λος Άντζελες, η Νέα Υόρκη και το Σικάγο, οι ελαφροί καβουρδισμένοι καφέδες που παρασκευάζονται με μεθόδους pour over γίνονται ολοένα και πιο δημοφιλείς.

Αυτά τα ροφήματα καταναλώνονται γενικότερα από νεαρούς έως μεσήλικες Αμερικανούς που έχουν περισσότερη εμπειρία με την κουλτούρα του τρίτου κύματος καφέ και αναζητούν πιο λεπτές νότες γεύσης. Στις αγροτικές περιοχές, ωστόσο, ο καφές φίλτρου παράγεται γενικά με τη χρήση πιο σκούρου roast και έχει πιο παραδοσιακή γεύση, ενώ συχνά λειτουργεί ως classic diner coffee.

Εάν μπορούσαμε να μιλήσουμε γενικά, θα λέγαμε ότι οι άνθρωποι απολαμβάνουν τον καφέ με διαφορετικούς τρόπους ανά τον κόσμο, ωστόσο αυτές οι διαφορές παραμένουν απίστευτα ενδιαφέρουσες. Και ενώ ο πολιτισμός και η ιστορία μπορούν να “ευθύνονται” κάπως για τις διαφορετικές προτιμήσεις, δεν είναι οι μόνοι λόγοι που τις καθορίζουν.

Η προσωπική εμπειρία του καθενός με τον καφέ υπαγορεύει συχνά τις επιόγές στον καφέ. Εξάλλου, υπάρχουν άνθρωποι στην Ευρώπη που προτιμούν τον καφέ φίλτρου και φυσικά θα υπάρχουν φανατικοί του εσπρέσο στις ΗΠΑ. Σε κάθε χώρα σε όλο τον κόσμο, ο καφές έχει τη δική του μοναδική και ενδιαφέρουσα ιστορία, που διαμορφώνει τις τάσεις και τα πρότυπα κατανάλωσης.