Τεργέστη: Η πρωτεύουσα του ιταλικού καφέ και το… ελληνικό στοιχείο
Για τους Ιταλούς η καθημερινότητα ξεκινά με μια στάση για ένα γρήγορο espresso, όμως στην Τεργέστη, στη βορειοανατολική ακτή της χώρας, αυτή η καθημερινότητα έχει ένα twist.
Eάν βρεθείτε σε ένα καφέ στην Τεργέστη, πέραν των γνωστών ήχων που κάνουν τα φλιτζάνια του καφέ και του γάλακτος που βράζει, είναι πολύ πιθανό να ακούσετε κάποιους να παραγγέλνουν έναν “capo in b“: πρόκειται για έναν μίνι καπουτσίνο που σερβίρεται σε ποτήρι που αποτελεί τοπόσημο της πόλης. Είναι αυτός ένας από τους πολλούς λόγους για τους οποίους η πόλη που βρίσκεται ανάμεσα στη Σλοβενία και την Αδριατική δεν μοιάζει με καμία άλλη στην Ιταλία.
Η Maria Κochetkova, δημοσιογράφος που ζει μόνιμα στην Τεργέστη, μίλησε στο BBC για το πώς αισθάνθηκε την πρώτη φορά που μπήκε σε καφετέρια και κλήθηκε να παραγγείλει ένα φλυτζάνι καφέ: «Ένιωσα ότι πρέπει να έχω διδακτορικό για να πιώ έναν καφέ εδώ», παραδέχεται. Όπως περιγράφει, στην Τεργέστη ακόμα και οι λέξεις που χρησιμοποιούνται για πάρα πολύ γνωστά και συνηθισμένα είδη καφέ, όπως ο espresso και ο cappuccino είναι διαφορετικές. Για παράδειγμα αντί για ‘caffe‘ (σ.σ. espresso), οι κάτοικοι της Τεργέστης παραγγέλνουν’nero’. Και η λίστα συνεχίζεται. Για την Kochetkova, η σύνδεση με την παράδοση του καφέ σε αυτή την πόλη είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να γίνετε πραγματικά μέρος της Τεργέστης.
Οι καφετέριες είναι για τους Ιταλούς το δεύτερο σπίτι τους. Μετά την οικία τους, αυτό είναι το σημείο όπου διαδραματίζεται ολόκληρη η κοινωνική τους ζωή, καθώς άνθρωποι κάθε ηλικίας συναντούν εκεί φίλους και συγγενείς, προκειμένου να ανταλλάξουν τα νέα τους, να μοιραστούν κουτσομπολιά και να περάσουν τον ελεύθερο χρόνο τους. Σε μία χώρα που έχει μία πραγματική «εμμονή» με την κουλτούρα του καφέ, πολλοί άνθρωποι θα εκπλαγούν ανακαλύπτοντας ότι πρόκειται ανεπίσημα για την ιταλική “πρωτεύουσα του καφέ”.
Οι κάτοικοι της Τεργέστης δεν πίνουν απλώς δύο φορές περισσότερο καφέ από οποιοδήποτε άλλο μέρος στην Ιταλία – με τα στατιστικά να δείχνουν ότι στο μικρό λιμάνι της ο κάθε ενήλικας καταναλώνει 10 κιλά κόκκων καφέ ετησίως. Επιπρόσθετα, η πόλη αποτελεί τον βασικό προμηθευτή καφεΐνης σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, ενώ αποτελεί την ιδιαίτερη πατρίδα της διάσημης εταιρίας καφέ, Illy.
«Ο καφές είναι σίγουρα ένα μεγάλο ζήτημα εδώ», λέει η Alessandra Ressa, καθηγήτρια Αγγλικών που μετακόμισε από το San Francisco στην Τεργέστη πριν από 20 χρόνια. “Σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει σε άλλες ιταλικές πόλεις, το να στέκεται, δηλαδή, κάποιος όρθιος σε ένα μπαρ και να πίνει στα γρήγορα ένα φλιτζάνι καφέ, οι κάτοικοι στην Τεργέστη αράζουν στις καφετέριες και παίρνουν τον χρόνο τους. Επί της ουσίας, ο κόσμος κλείνει ραντεβού για να πιεί καφέ. Επίσης, σπάνια θα δεις κάποιον να παίρνει τον καφέ του take away και να φεύγει βιαστικά» αναφέρει. Όπως προσθέτει η Ressa, ακόμα κι όταν η ίδια και η παρέα τους πηγαίνουν εκδρομές στα σπήλαια που βρίσκονται στα προάστια της πόλης, πάντα παίρνουν μαζί τους ειδικά σχεδιασμένo heater, σκεύη και φλιτζάνια για να πιούν έναν ζεστό καφέ: «Είναι μία ξεχωριστή απόλαυση».
Λέγεται ότι ο καφές έφτασε για πρώτη φορά στην Ιταλία το 1570 όταν ο γιατρός Prospero Alpini έφερε στις αποσκευές του κόκκους καφέ από κάποιο ταξίδι του στην Αίγυπτο με σκοπό να τους πουλήσει στα ιταλικά φαρμακεία της εποχής. Αν και το ρόφημα αγαπήθηκε αμέσως από τους Ιταλούς, οι άμεσες διεγερτικές του ιδιότητες, αλλά και η σύνδεση του με το Ισλάμ, «προβλημάτισαν» την Καθολική Εκκλησία που χαρακτήρισε τον καφέ ως «το ποτό του Διαβόλου». Ο πάπας Clement VIII απαγόρευσε πλήρως την κυκλοφορία του, όμως όταν τελικά το δοκίμασε και ο ίδιος παραδέχθηκε πως είναι τόσο καλό που δεν θα έπρεπε να το κρίνει τόσο αυστηρά. Μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα κομψές καφετέριες άνοιξαν τις πόρτες τους στη Βενετία και τη Βιέννη και η απόλαυση του καφέ έγινε συνώνυμο χλιδής, της αριστοκρατίας και τον διανοούμενων της Ευρώπης.
Η Τεργέστη άρχιζε να ζει τη δική της φρενίτιδα του καφέ το 1719 όταν το λιμάνι της ανακηρύχθηκε και επίσημα αφορολόγητο από την κυβέρνηση της Αυστροουγγαρίας. Έτσι το εμπόριο άνθισε με τα πλοία να κουβαλούν καφέ από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Τεργέστη που με τη σειρά της τροφοδοτούσε με φρέσκους κόκκους καφέ ολόκληρη την Αυστροουγγαρική Αυτοκρατορία και κατ’ επέκταση τα φινετσάτα και σοφιστικέ καφέ της Βιέννης.
Το πρόσωπο που έπαιξε κομβικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της Τεργέστης ήταν η Μαρία Θηρεσία, τελευταία αυτοκράτειρα της δυναστείας των Αψβούργων και, πιθανότατα η πιο γνωστή μονάρχης της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αν και η ίδια δεν πάτησε ποτέ το πόδι της στην Τεργέστη φρόντισε ώστε το λιμάνι να μετατραπεί σε ισχυρή και εκμεταλλεύσιμη εμπορική δύναμη, έχοντας ως απώτερο στόχο την οικονομική άνθηση της αυτοκρατορίας, μετά από τα αρκετά σοβαρά χρέη που άφησε πίσω του ο πατέρας της. Έτσι, το 1751 η Τεργέστη έγινε επίσημα μία πόλη ανοικτή σε ανθρώπους όλων των θρησκευμάτων, μία πολύ σημαντική και ανατρεπτική κίνηση δεδομένου του πολέμου που ο Καθολικός οίκος των Αψβούργων είχε εξαπολύσει στο παρελθόν απέναντι στους Προτεστάντες και τους Εβραίους. Μέσα στο πέρασμα των χρόνων εργαζόμενοι και μεταφραστές από διάφορα σημεία της Μεσογείου έφτασαν στην Τεργέστη για να δουλέψουν στην ταχεία αναπτυσσόμενη βιομηχανία του καφέ.
Μέχρι και σήμερα, το μικρό λιμάνι της βόρειας Ιταλίας παραμένει μία πόλη πολυπολιτισμική και απόλυτα ανεκτική ως προς την διαφορετικότητα, αποτελώντας το σπίτι μίας από τις μεγαλύτερες Συναγωγές στην Ευρώπη, ενώ στο κέντρο της δεσπόζει μία εντυπωσιακή Σέρβικη Ορθόδοξη Εκκλησία του 19ου αιώνα. Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον χώρο του καφέ εξακολουθούν να γνωρίζουν άνθιση και να αποτελούν τη μεγάλη οικονομική δύναμη της πόλης. Εκτός από την Illy, η οποία ιδρύθηκε το 1933, δεκάδες άλλες, μικρότερης κλίμακας εταιρίες παράγουν εκατομμύρια σακουλάκια φρεσκοκομμένου καφέ ετησίως, παραλαμβάνοντας του κόκκους τους από πολλά, διαφορετικά σημεία του πλανήτη.
Αν βρεθείτε εδώ τον μήνα Οκτώβριο θα απολαύσετε και το φημισμένο Φεστιβάλ Καφέ της Τεργέστης, ένα διάσημο event κατά το οποίο μπορείτε να δοκιμάσετε πολλές διαφορετικές ποικιλίες, ενώ κάθε χρόνο γίνεται διαγωνισμός για τον καλύτερο μπαρίστα στην πόλη. Λόγω Covid-19 το φεστιβάλ ματαιώθηκε τις δύο προηγούμενες χρονιάς, αλλά αναμένεται να επιστρέψει δυναμικά τον Οκτώβριο του 2022.
Αν κάποιος θέλει να βιώσει στο έπακρο τι σημαίνει να ζεις την καθημερινότητα σου σε αυτό το γραφικό, όμορφο, συνήθως συννεφιασμένο λιμάνι της Ιταλίας, τότε δεν έχει παρά να περάσει τα απογεύματά του σε ένα από τα ιστορικά καφέ του κέντρου, τα οποία διατηρούν τον χαρακτήρα που είχαν όταν πρωτοάνοιξαν τις πόρτες τους τον 18ο αιώνα, διακοσμημένα σε κεντροευρωπαϊκό στυλ, όντας επηρεασμένα από την κυριαρχία της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Ιδανικό σποτ αποτελεί το εμβληματικό Caffè degli Specchi που χρονολογείται πίσω στο 1839 και βρίσκεται σε ένα από τα πλέον γνωστά σημεία της Τεργέστης, στην πλατεία Unità d’Italia. Εκεί συνήθιζε να πίνει τον καφέ του και ο σπουδαίος Ιρλανδός συγγραφέας James Joyce, όταν μετακόμισε στην πόλη το 1904, ενώ το καφέ υπήρξε και στέκι πολιτικών επαναστατών, αλλά και των Αμερικανών στρατιωτών που είχαν στρατοπεδεύσει στην Τεργέστη κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ακόμα πιείτε μία κούπα καφέ nero στο Caffè Tommaseo, με έτος ίδρυσης το 1830. Στις όμορφες φινετσάτες σάλες του θα νιώσετε σαν αληθινοί γαλαζοαίματοι του 19ου αιώνα. Παράλληλα, το La Bomboniera, που άνοιξε για πρώτη φορά το 1836, σερβίρει υπέροχα γλυκά και την δική του εκδοχή του διάσημου, βιενέζικου Sachertorte κέικ.
Ωστόσο, το αγαπημένο μέρος κάθε κατοίκου της Τεργέστης είναι το Caffè San Marco, που ιδρύθηκε το 1914 και βρίσκεται λίγο έξω από το ιστορικό κέντρο. Το σκηνικό στο εσωτερικό είναι μια ζεστή ατμόσφαιρα ενώ διατηρεί το εντυπωσιακό αρχικό του σχέδιο, με μπρούτζινα φύλλα καφέ που οριοθετούν την οροφή του και μια χάλκινη μηχανή εσπρέσο-αντίκα. Υπάρχει εκεί ένα βιβλιοπωλείο καθώς και μαρμάρινα τραπέζια γεμάτα πελάτες που παίζουν σκάκι. Οι ντόπιοι θεωρούν τον ιδιοκτήτη, τον Έλληνα Αλέξανδρο Δεληθανάση, ήρωα της πόλης. Πρώην εκδότης βιβλίων, ανέλαβε το καφέ το 2013 και το έσωσε από το λουκέτο. Ο Δεληθανάσης έχει μετατρέψει την πίσω αίθουσα του καφέ σε χώρο συνάντησης ομάδων. Εκεί διεξάγονται μικρές συναυλίες και παρουσεις βιβλίων.
