Τι συμβαίνει με τις τιμές του καφέ;
Έντονος είναι ο προβληματισμός στις αγορές του καφέ καθώς οι τιμές συνεχίζουν να σημειώνουν ανοδική πορεία.
Είναι γεγονός πως εδώ και λίγο καιρό βιώνουμε μια παρατεταμένη περίοδο αβεβαιότητας όσον αφορά τις τιμές του καφέ, και αυτό οφείλεται σε έναν συνδυασμό γεγονότων που προκάλεσαν αστάθεια. Τους τελευταίους 12 μήνες, η τιμή αναφοράς του καφέ Arabica στο Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων της Νέας Υόρκης αυξήθηκε από 1,07$/λίβρα (454g) σε περίπου 1,95$/λίβρα. Τον Ιούλιο μάλιστα, άγγιξε τα 2,08 δολάρια. Οι τιμές του πράσινου κόκκου της ποικιλίας Arabica έχουν καταγράψει αύξηση άνω του 80% κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους. Από την άλλη η αύξηση για τους κόκκους της Robusta ξεπέρασε το 30%, ενώ δεν αποκλείεται οι τιμές να καταγράψουν νέα άνοδο τους επόμενους μήνες. Παράγοντες της αγοράς εκτιμούν πως ενδεχομένως να βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας σημαντικής διόρθωσης τιμών που θα συνεχίζουν να μετατοπίζουν την αγορά ανοδικά τα επόμενα χρόνια.
Ο κύριος λόγος της αύξησης των τιμών είναι μια σειρά περιβαλλοντικών φαινομένων που καταγράφηκαν στη Βραζιλία. Η μεγαλύτερη στον κόσμο καφεπαραγωγική χώρα αντιπροσωπεύει περίπου το 35% της παγκόσμιας συγκομιδής. Ο όγκος της παραγωγής παρουσιάζει συχνά διακυμάνσεις, ωστόσο αυτό συνήθως δεν είναι αρκετό για να επηρεάσει σημαντικά τις τιμές, επειδή οι παραγωγοί αμβλύνουν τους κινδύνους μέσω της διαχείρισης αποθεμάτων και αντισταθμίζοντας τις τιμές μέσω της αγοράς futures καφέ (συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης). Ωστόσο, οι αποδόσεις το 2021 είναι πιθανό να είναι δραματικά χαμηλότερες. Η αρνητική αυτή εξέλιξη οφείλεται στην έντονη ξηρασία που παρατηρήθηκε φέτος αλλά και στο πρόσφατο φαινόμενο του παγετού. Ενδεικτικά, οι αρμόδιες αρχές της Βραζιλίας έχουν προβλέψει ότι η συγκομιδή του καφέ Arabica θα είναι η χαμηλότερη των τελευταίων 12 ετών.
Το μεγάλο ερώτημα είναι πώς αυτό επηρεάζει τη μελλοντική παραγωγή. Τα καφεόδεντρα μπορεί να χρειαστούν έως και πέντε χρόνια για να ωριμάσουν, οπότε θα χρειαστεί ένα μεγάλο χρονικό διάστημα πριν γίνει αντιληπτή η έκταση της ζημιάς που έχουν υποστεί. Εάν ο παγετός προκαλέσει τη μέγιστη δυνατή ζημιά-όπως πιθανολογείται – τότε η παγκόσμια προμήθεια μπορεί να περιοριστεί σε μεγάλο βαθμό μακροπρόθεσμα. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να οδηγήσει τις τιμές στο να ξεπεράσουν το φράγμα των 3 δολαρίων ΗΠΑ ή ακόμη και των 4 δολαρίων. Η αλήθεια είναι πως η ιστορία του καφέ χαρακτηρίζεται από μεγάλη αστάθεια τιμών. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930, για παράδειγμα, ένας συνδυασμός μεγάλων συγκομιδών και μικρής ζήτησης την εποχή της ύφεσης οδήγησε σε υπερ-πλεονάζουσα προσφορά. Για να μειώσει το πλεόνασμα των αποθεμάτων, η Βραζιλία αναγκάστηκε να ρίξει καφέ στη θάλασσα (!) αλλά και να τον μετατρέψει σε καύσιμο ατμομηχανής. Στον αντίποδα, οι συνέπειες των «μαύρων» παγετών το 1975 ήταν καταστροφικές για την παραγωγή που μειώθηκε κατά 60%, με τις τιμές να τριπλασιάζονται μεταξύ 1975 και 1977. Το 1962, η ICO εισήγαγε ποσοστώσεις παραγωγών σε μια προσπάθεια να διατηρήσει τις τιμές σε υψηλά επίπεδα υπό τον φόβο των διακυμάνσεων. Ακολούθησε μια περίοδος υπερ-προσφοράς που τελικά οδήγησε σε κρίση της αγοράς καφέ στα τέλη του αιώνα, κατά την οποία η τιμή αναφοράς παρέμεινε κάτω από το 1,00 $ για τέσσερα συνεχή χρόνια. Η τιμή ανέκαμψε μόνο όταν η ένας μύκητας μόλυνε τα φύλλα του καφέ και επηρέασε σημαντικό μέρος της παραγωγής της Κεντρικής Αμερικής και της Κολομβίας. Η τραγική ειρωνεία είναι πως οι τιμές για τους παραγωγούς βελτιώνονται μόνο όταν πολλοί από αυτούς υφίστανται τεράστιες απώλειες.
Από την άλλη η τιμή του καφέ της ποικιλίας Robusta μειώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 2010 κυρίως λόγω της επέκτασης της παγκόσμιας παραγωγής. Άξιο αναφοράς είναι το παράδειγμα του Βιετνάμ, που πλέον αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό στον κόσμο και αντιπροσωπεύει περίπου το 18% της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής. Ενδεικτικά, το 95% της βιετναμέζικης παραγωγής είναι Robusta. Η συγκεκριμένη ποκιλία καλλιεργήθηκε εντατικά λόγω συγκυριών, όταν η παραγωγή καφέ στην Ανατολική Ασία σχεδόν αφανίστηκε εξαιτίας του μύκητα της σκουριάς που μόλυνε τα φύλλα των καφεόδενδρων στα τέλη του 19ου αιώνα. Προσφάτως, οι διαδικασίες “καθαρισμού” της Robusta, έχουν βελτιωθεί σε τέτοιο σημείο και έτσι η συμμετοχή της στα διάφορα blend αυξάνεται όλο και περισσότερο. Αυτό συμβαίνει ιδίως σε αγορές που βασίζονται κυρίως στην χαμηλή τιμή, όπως στην αγορά του στιγμιαίου καφέ. Εάν οι τιμές εξακολουθήσουν να αυξάνονται, η χρήση, λοιπόν, της Robusta, θα μπορούσε να αποτρέψει την καλπάζουσα ανοδική πορεία των τιμών. Κάτι τέτοιο πάντως θα ήταν δύσκολο να γίνει, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, λόγω των αυστηρών περιορισμών της COVID-19 στο Βιετνάμ. Οι περιορισμοί έχουν προκαλέσει σημαντικές αναταραχές τόσο στη μεταφορά του καφέ από τα κεντρικά υψίπεδα στον εξαγωγικό κόμβο της πόλης Χο Τσι Μινχ, όσο και στη διαχείριση των logistics στη ναυτιλία. Ανάλογα προβλήματα έχουν ανακύψει σε πολλές χώρες-παραγωγούς.
Θα είναι όμως οι παραγωγοί οι νικητές εν μέσω αυτών των εξελίξεων; Οι βραζιλιάνικες αγροτικές επιχειρήσεις που θα επιβιώσουν από τον άμεσο αντίκτυπο των παγετών σίγουρα θα τα καταφέρουν, όπως και τα καλά κεφαλαιοποιημένα, μεσαίου μεγέθους αγροκτήματα της Λατινικής Αμερικής. Τι γίνεται, όμως, με τους μικροκαλλιεργητές που αποτελούν το 95% των καλλιεργητών καφέ; Για χρόνια, ο ICO και τα κράτη-μέλη του παρουσίαζαν αυτούς τους αγρότες ως θύματα των παγκόσμιων δυνάμεων της αγοράς. Μένει τώρα να φανεί αν αυτοί οι “πρωταγωνιστές” των εξελίξεων είναι ικανοί να επιστρέψουν στους αγρότες την προστιθέμενη αξία που παράγει ο καφές τους.
